Olta Donanımları (Yeni Başlayanlara)

1. SADE OLTA DONANIMLARI
Su ürünleri avcılığında gerek sportif gerekse ticari balıkçılıkta oltalar yaygın olarak kullanılır. Kıyılarda, açık denizlerde, diğer taraftan akarsu ve göllerde olta avcılığı yapılmaktadır.

Oltalar sınıfında yer alan av araç ve gereçleri genel olarak iğne, kanca, beden (misinaveya sicim), fırdöndü, batırıcı, yüzdürücü ve yönlendirici malzemelerin amaca uygun miktar, boyut ve teknik tasarım çerçevesinde bir araya getirilmesi ve donatılması sonucunda hazırlanır.

Balıklar ve diğer hareketli su canlılarının olta iğnesini ısırması, yutması veya
iğneye takılması ile avlama gerçekleşir. Yakalanan ürünün beden ve yardımcı malzemelerle tekneye veya karaya alınmasıyla av tamamlanır. Olta avcılığı şeklinde tanımlanan bu işlemlerin bütünü, değişik balık davranış biçimleri yanında avcılığı yapan kişinin teknik ve deneyimlerine, kullanılan malzemenin uygunluğuna, sağlamlığma ve ortam koşullarına bağlıdır.

1.1. 0lta Malzemeleri
Olta yapımında kullanılan malzemeler 5 grupta toplanır. Bunlar iğne ve kancalar,
beden malzemesi (monoflament ve multiflament), batırıcılar, yüzdürücüler, yönlendirici ve destek malzemelerden oluşmaktadır. Her grupta değişik yapı, model ve boyutta bulunan malzemeler, avlanma türü ve şekline göre bir araya getirilerek olta hazırlanır.

1.1.1. İğne ve Kancalar
Olta takımlarının en aktif malzemesini iğneler oluşturmaktadır. Balık ve diğer su
ürünleri iğneye takılmak suretiyle avlanmaktadır. İğne ve kancalar iyi kalite çelik, bronz, nikel ve krom karışımı metallerden imal edilir. İğnelerde esas olarak suya dayanıklılık, burulma, darbelere karşı mukavemet ve avlama etkinliği en önde gelen kriterlerdir. Bunun yanında iğnelerin teknik özelliklerinin avlanacak türe uygunluğu büyük önem taşımaktadır. Olta iğneleri yapı olarak 4 kısımdan oluşur. Bunlar; uç, boyun, beden ve pala bölümleridir. Çeşitli iğnelerde bu dört ayrı bölüm birçok yapı farklılıkları gösterir. Bu farklar avlanma etkinliğini artırmak amacı ile geliştirilmektedir.

Şekil 1.1: İğnenin bölümleri

1.1.2. Uç
Olta iğnesinin uç kısmı sert, sivri ve pürüzsüz bir yapı ile avcılıkta balık ile ilk teması sağlayan kısımdır. Olta avcılığının etkinliği iğne ucunun av türüne uygunluğu yanında malzemenin uygun, kaliteli ve sağlam olmasına bağlıdır. Bu amaçla farklı uç yapıları geliştirilmiş ve kullanılmaktadır. Farklı uç modelleri avlanılacak türün davranışları ve olta iğnesinin kopma durumları dikkate alınarak kullanılır. En çok kullanılan uç tipleri arasında 5 temel form bilinmektedir.

Düz (çukur ağızlı) uç
Gaga uç (içe dönük)
Mızrak uç (dışa dönük)
Çift çentikli uç
Çentiksiz (kambur uç)

İğne ucu ve çentik (tırnak) birlikte bir yapı olarak avlanılan türün oltadan kurtulmasını engelleyecek formda seçilmelidir. Uygun formda olmaması yanında kırık, pürüzlü, paslı ve küt uçlar avlanma etkinliğini ve av verimini azaltmaktadır.

1.1.3. Boyun
Olta iğnesinin boyun kısmı uç ile beden bölümlerini birbirine bağlar. Boyun kısmı avlanılacak türün ağız yapısı, davranışlarına ve avlanılacak balığın büyüklüğüne bağlı olarak şekillenir. Bu açılardan çok çeşitli yapılar göstermektedir. İğne boyun yapıları 6 grupta toplanmaktadır:

Düz (yuvarlak) boyun
Çapraz boyun
Oval boyun
Köşeli boyun
Limerik boyun
Gözlü boyun

Avlanılacak balığın yemli veya yemsiz bir olta iğnesini kolaylıkla ısırması yutması beklendiğinden boyun kısmının yapı ve teknik özelliği av türüne uygun seçilmelidir. Bu kısım esnek ve sağlam yapılı olmalıdır. İğne ucunun balığa saplanması ile beraber boyun kısmının ağıza, damağa oturması beklenir. Aksi hâlde balık yemi alarak olta iğnesini kusar veya takılmış olta iğnesi kolayca kurtulur.

Düz boyunlu iğnelerde 4 ayrı bölüm bir düzlemde yer alır. Çapraz boyunlu iğnelerde beden ve iğne ucu aynı düzlemde yer almaktadır.

Oval boyunlu iğneler, normal ve geniş oval olmak üzere 2 ayrı tipte yapılmaktadır. Köşeli iğnelerde boyun 2 kenardan bükülmüş yapı gösterir. Limerik iğnelerde, sap tarafında yuvarlak yapı, uç tarafında köşeli yapı gösterir.

Gözlü boyunda ise uç tarafı göz yapısı taşır ve genelde gaga uç ile birleşir. Çapraz boyunlu iğneler ile yapılan avcılıkta av verimi artmasına rağmen düz boyunlu iğnelere oranla yem kaybı daha fazla olmaktadır.

1.1.4. Beden
İğne bedeni veya sap olarak adlandırılan kısım boyun bitimi ile pala arasında yer alır. Yuvarlak ve yassı tipleri vardır. Genelde düz yapıda olmakla beraber eğimli, kambur ve çentikli bedenlerde kullanılmaktadır. İğne bedeninin normal uzunlukta olması gerekir. Çoğu iğne türünde normal beden bulunması yanında kısa ve uzun saplı iğnelerde yerine göre kullanılmaktadır. İğne bedenlerini 5 bölümde toplayabiliriz:

Normal beden
Kısa beden
Uzun beden
Kambur beden
Tırnaklı (çentikli) beden

1.1.5. Pala
Olta iğnesinin tutunma ve bağlantı yeri olan baş kısmına pala adı verilir. Bu kısım iğnenin olta bedeni veya köstek ile bağlantısını sağlar. Olta iğnesinin avcılık karakteri yanında, beden veya kösteklerden kurtulmaması, avı elde etme bakımından önem kazanır. Av, olta iğnesine takıldıktan sonra değişik davranışlar gösterir. Bunlar; ısırma, kusma, yüklenme, başvurma, dönme, kıvrılma ve benzeri hareketlerdir. Bu tür hareketler sonucunda olta iğnesinin sağlamlığı yanında beden veya köstek ile bağlantısının da emniyetli olması gerekir. Bunu sağlamak amacı ile değişik tür pala yapıları gelişlirilmiştir. Küçük, az hareketli balıkların avcılığında düz yassı pala başlı iğneler kullanılır. Dönme, kıvrılma ve benzeri hareket gösteren balıklar için çelik köstek kullanıldığından, iğne delikli ve topuz başlı palalar daha kullanışlı yapı gösterir. İğne köstek hareketli takımlarda ilmikli pala kullanılır. İğnenin suda duruşunu ayarlamak amacı ile içe ve dışa dönük pala başları mevcuttur. Birçok kriterleri dikkate alarak pala yapılarını altı grupta toplayabiliriz:

Düz yassı başlı pala
Halkabaş pala
İlmikli pala
Düz yassı delikli pala
Topuzbaş pala
İğne başlı pala

Şekil 1.7: Pala çeşitleri.
Düz yassı başlı pala, 2. Halkabaş pala, 3. İlmikli pala, 4. Düz yassı delikli pala, 5. Topuzbaşlı pala, 6. İğne başlı pala.[/CENTER]

Olta iğnesinin bölümlerini sembolize eden sınıflandırma dışında farklı ülke ve firmalarca sözü edilen gruplandırmalara uymayan özel tasarım veya yapıda iğne tipleri de yapılmaktadır.

1.2. Olta İğnelerinin Sınıflandırılması
Olta iğneleri yapıları, eleman sayıları ve köstek bağlantıları dikkate alınarak sınıflandırılmaktadır. Bunları dikkate alarak iğne tiplerini 5 grup içinde toplamak mümkün olmaktadır.

Tek uçlu iğneler
Çok uçlu iğneler
Zokalar
Köstek bağlı iğne
Kancalar

1.2.1. Tek Uçlu İğneler

Balıkçılık sektöründe olta avcılığında 30 bin çeşit iğne bulunduğu kaydedilmektedir. Bunların büyük bir bölümünü tek uçlu iğne çeşitleri oluşturur. 4 ayrı bölümde istenilen özelliklerin bir araya gelmesiyle oluşturulan tek uçlu iğne modelleri avlanılacak türün biyolojik ve doğal davranış özelliklerine uygun biçimde olmalıdır. Tek uçlu iğnelerin boyut yönünden seçiminde avlanılacak balığın türüne ve büyüklüğüne göre karar verilir. Genel olarak iğnelerin boyutları numara ile ifade edilir. Aynı numaraya sahip bir iğne farklı firmalar tarafından değişik boyut ve ölçülerde imal edilebilmektedir. Bu bakımdan iğneyi deneyimler sonucu seçmek ve kullanmak en iyi yoldur. İngiliz inç sistemine göre iğne boyut ölçüleri bulunmaktadır.

Şekil 1.8: İğne ölçüleri (inç)

Olta iğnelerinin boyut yönünden sınıflandırılmasında l'den itibaren birer rakam olarak artan sayılar, iğnenin giderek küçüldüğünü gösterir. l'den başlayarak ve birer sıfır ilave edilerek büyüyen rakamlar ise iğnenin büyüdüğünü gösterir. Küçük iğneler 1 numaradan 24 numaraya kadar giderek küçülen boyutlarda bulunur. Büyük iğneler ise 1/0 numaradan başlayarak 15/0’a kadar büyüyen boyutlarda imal edilmektedir.

Şekil 1.9: İğne boyut sınıflandırılması[/CENTER]

İğne birimlerinin teknik yapı farklılıkları yanında genelde iğneler ince ve normal yapılı olmak üzere 2 şekilde imal edilir. İnce iğnelere kristal iğne veya sinek iğne de denir. Büyük ve kalın iğnelere kanca adı verilir.

Şekil 1.10: İğne çeşitleri a ) İnce b ) Normal

Şekil 1.11: Kanca iğneler[/CENTER]

1.2.2. Çok Uçlu İğneler
Birden fazla uç taşıyan iğnelere çok uçlu iğneler adı verilir. Genellikle 2 ve 3 uç taşıyan tipler yanında çok sayıda tırnaksız uç taşıyan özel iğneler (şemsiye iğne) bulunmaktadır.

Bu grupta yer alan 2 uçlu iğneler simetrik ve asimetrik yapıda olmak üzere iki alt grupta toplanır.

Bu iğnelerde uçlar genelde tek tırnaklı ve pala yapısı halka formundadır. Hareketli oltalarda ve sırt takımlarıda kullanılmak üzere ilikli iğne taşıyan çift uçlu iğneler de geliştirilmiştir. Üç uçlu iğnelere çarpma adı da verilir. Bu modeller bir beden üzerinde eşit açı aralıklarla üç benzer boyutta uç taşır. Su ürünlerine veya balıklara çarptırılıp taktırılması suretiyle avcılık yapılmaktadır. Üçlü iğnelerde genelde yuvarlak, oval ve köşeli boyun yapıları görülmektedir. Bu tür iğneler çarpma olarak avcılık yanında beden üzerine kurşun dökülmek suretiyle zokalı çarpma şeklinde de kullanılabilmektedir. Üçlü iğneler genellikle sırtı ve kaşık gibi sürükleme takımlanda yer alır. Balık veya kaşık biçimindeki araçlara 1-3 adet üçlü iğne takılmak suretiyle avcılık yapılmaktadır. Çok uçlu kalamar kancalarıda bulunmaktadır. Bunlar bir beden üzerinde çok sayıda tırnaksız uç taşırlar. Genellikle kalamar ve ahtapot avcılığında kullanılırlar. Çok sayıda uç bulunması yakalanan avın kaçmasını engel olur. Uçlar bir sıra olabildiği gibi iki veya daha fazla sıra da olabilmektedir.

Beden fosforlu veya ışıklı yapılırsa daha iyi sonuç verir. Bunlara şemsiye iğne veya şemsiye olta adı verilmektedir.

1.2.3. Zokalar
Olta iğnelerinin baş pala kısmına balık başı veya benzeri şekilde kurşun dökmek suretiyle zoka iğneleri elde edilir. Avlanılacak dip balıklarının tür ve büyüklüğüne bağımlı olarak 5-100 g arası ağırlıkta zoka hazırlanır. İğne başına eklenen kurşun malzeme civa ile parlatılarak balıkların iğneye yönelmesi sağlanmakta ve ayrıca ek bir batırıcı ilave edilmeden de olta kullanılabilmektedir. Yemli ve yemsiz zoka iğneleri olmak üzere 2 şekilde kullanılır.

Yemli zokalar tek uçlu iğnelerle hazırlanır. Misina beden ucuna takılmış zoka dibe uzatılarak, zoka kurşununun parıltısı, takılan yemin cazibesi ile balıkların dikkati çekilir ve avcılık yapılır. Yemsiz zokalara seğirtme adı verilmektedir. Yapılışı zoka iğnesinde olduğu gibidir. Yapıları farklı olup, torpil ve balık vücudu şeklinde dökülür. Bunlar genellikle sürükleme şeklinde kullanılır. İğne sabit ve hareketli olmak üzere 2 şekilde bağlanmaktadır. Sabit iğne kurşuna gömülü ve hareketsizdir (palamut-torik seğirtmesi). Bazı seğirtme tiplerinde uç kısma halka bağlanır ve halkaya üçlü olta iğnesi takılır (kofana ve lüfer seğirtmesi). Bir diğer şekli de yünlü zokalardır. Bunlar tek iğneli hazırlanır ve seğirtmeden daha küçük kurşun taşır. Zoka kurşununun ortasında bulunan deliğe tüy parçası takılmakta ve böylece su içinde hamsi, istavrit gibi balık görünüşü kazandırılmaktadır.

1.2.4. Köstek Bağlı İğneler
Olta avcılığında kullanılan bazı iğne tipleri doğrudan köstek bağlı olarak yapılmakta veya hazırlanmaktadır. Kıyı bölgesi avcılığında pratik bir model olarak kullanılır. Doğrudan monoflament naylon köstek bağlı iğneler amatör avcılıkta pratik kullanım açısından kolaylık sağlamaktadır. Diğer yandan çapari oltaları yapımı için tüylü olarak hazırlanmış köstek bağlı iğneler hazır bulundurulmaktadır. Keskin dişli ve predatör balıkların avcılığında kurtulmalara engel olmak için olta iğnesinin pala kısmına ince çelik telden 15-20 cm köstek bağlanır. Bu bağ genelde iki kat yapılmaktadır. Örneğin levrek, lüfer ve yılan balığı avcılığında bu tür çelik tel köstek bağlı iğneler kullanılır.

1.2.5. Kancalar
Büyük balıkların olta ile avcılığında büyük boyutlu (10/0-15/0) kalın iğneler kullanılmaktadır. Bunlara kanca adı da verilmektedir. Bu tür kancalarda doğrudan köstek bağı yoklamalara karşı dayanıklı olmamaktadır. Bu yönden kancanın baş kısmına sabit olarak fırdöndü monte edilir. Fırdöndü parçasını bedene takılabileceği gibi ara zincirle kösteğe bağlı olarak da kullanılabilir. Fırdöndü parçası iğne veya kancanın sert hareketler karşısında köstek veya bedenden kurtulmasını engellemekte her türlü dönme ve kıvrılmalara karşı emniyet sağlamaktadır. Çelik tel veya zincir köstekler ısırmaya veya kesmeye karşı önlem gerektirir. Bu durum avcılığın başarısını artınr.

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ : DENİZCİLİK Ders Notlarından alıntıdır.

 

1.3. Beden (Misina, Naylon İp, Halat)

Olta iğnesinin, yüzdürücü, köstek ve kurşunların kullanılmasını sağlayan ana malzemeye beden adı verilir. Beden olarak önceleri doğal malzemeler kendir, ipek vb. kullanılmış olmasına karşın günümüzde sentetik malzemeler kullanılmaktadır. Bunlar arasında en fazla kullanılanları polyamid (naylon, perlon) ve polyester ürünleridir. Beden malzemeleri monoflament (tek kat) veya multiflament (çok katlı) olarak kullanılabilir. Polyamit kökenli naylon veya perlon tek kat ürünlere misina adı verilmektedir.
Misinanın şu özellikleri taşıması arzu edilir:

Elastikiyet
Kopmaya karşı dayanıklılık
Yumuşaklık
Güneş ışığı, küflenme ve kimyasal maddelere karşı dayanıklılık
Renk
Büküme dayanıklılık (düğümleme dayanımı)

Elastikiyet, uzunluğu etkilemeyen uzama kabiliyetidir. Polyamit ve polyester ürünlerinde % 2-8 arasında değişir. Fazla gerilmelerde eski hâle dönemez. Kopma dayanımı avcılıkta en önemli ölçütlerden biridir. Misinanın dayanma gücü avlanılan balığın ağırlığını ve direncini karşılayabilmelidir. Balıkların yakalanma esnasında kendi ağırlıklarının 8-10 katı direnç uygulayabileceği unutulmamalıdır. Misina yumuşaklığı veya sertliği kullanım kolaylığı bakımından önem taşır. Bu özellik fleksibilite olarak adlandırılır, beden malzemesi her türlü araca (makara, mantar, tahta vb.) kolay sarılabilmeli, kolaylıkla açılabilmelidir. Polyamit ürünlerde bu özellik yeterli ölçüde sağlanabilmektedir.

Monoflament misinaların düğümlemeye dayanımı olta yapımında önem taşımaktadır. Düğümleme tipine bağımlı olarak kopma dayanımı azalmaktadır. Normal düğümleme olayında polyamit ürünlerde % 4 direnç kaybı olur. Naylon ve perlon misinalarda düğümleme dayanımı, düz kopma dayanımının % 96’sı olarak kabul edilebilir. Yanlış düğümleme ve kör düğümlerde kopma dayanımı % 50 oranında azalmaktadır. Beden malzemelerinde renk balıkçılık açısından önem taşımaktadır. Özellikle ortama bağımlı olarak beden malzemenin görülmemesi istenmektedir. Bu amaçla şeffaf beyaz yanında gri, mavi, yeşil, ebrulu ve flor ışıklı tek kat misina bedenler imal edilmektedir. Misina bedenlerinin güneş ışığı ve diğer dış etkenlere dayanıklılığı göz önüne alınan faktörler arasında yer alır. Genelde sentetik ürünler güneş ışığına karşı dayanıksızdır. Fazla güneş ışığı alan misina sertleşir, çatlamalar ve kırılmalar meydana gelir. Avlanılacak sulardaki tuzluluk ve tuz birikintisi bu yıpranmayı hızlandırır.

Tek kat sentetik misina türleri 0.065 mm-1 mm çapta istenilen uzunlukta imal edilebilmektedir. Bedenlerin gruplanması ve sınıflandırılmasında 2 yöntem kullanılır.

Çap (mm)
Taşıma gücü (kg veya pound)

Misinaların kopma dayanımı ve taşıma gücü çap genişliği ile orantılı olarak artar. Çap genişliği mm birimi üzerinden misinanın sınıflandırma numarasını ifade eder. Örneğin 0.50 mm çap genişliğine sahip bir misinaya 0.50 veya 50’lik misina adı verilir. Taşıma gücü yönünden yapılacak sınıflandırmada maksimum ne kadar ağırlıkta balığı taşıyabileceği dikkate alınarak 1-3 kg veya 5-10 kg güçte misina olarak isimlendirilir. Bazı ülkelerde ağırlık birimi pound kullanıldığından misinaların taşıma gücü pound (Ib) olarak da ifade edilmektedir. Paket veya bobinler üzerinde (Ib) olarak taşıma gücü belirtilir. Misinaların taşıma gücü çaptan başka imalat kalitesine göre de değişiklik göstermektedir. Polyamit kökenli naylon ve perlon misinaların yanında, polyester malzemeden yapılan akron bedenler özellikle açık deniz avcılığında büyük balıkların yakalanmasında kullanılmaktadır. Dakron bedenlerde esneklik daha az olmasına rağmen kopma dayanımı ve taşıma gücü daha fazladır. Dakron bedenlerde taşıma gücü 40-60 kg düzeyine kadar çıkabilmektedir. Köpek balığı ve kılıç avcılığında oltalar bu bedenle hazırlanır. Sürükleme olta takımlarında da dakron beden tercih edilmektedir. Olta yapımında beden olarak ip, sicim ve halat malzemelerden de yararlanılmaktadır. İp olarak çok katlı naylon ürünler kullanılır. Özellikle pareketa bedenleri olarak sertleştirilmiş naylon ip kullanılır. Büyük balıkların olta avcılığında 2-4 mm çapta polimer halatlardan yararlanılmaktadır. Örneğin orkinos oltasında 4 mm polimer halat ve mersin balığı karmak oltalarında 2 mm halat kullanılmaktadır.

1.4. Fırdöndü, Halka ve Köstek Plakası
Olta takımları kullanılırken akıntı, avlanılacak türün gösterdiği davranışlar gibi nedenlerle dönme, bükülme ve gam meydana gelir. Yemin türü ve takılış pozisyonu daha sonra avlanılan balığın davranışları da eklenince beden ve köstekler gam yapabilir. Bu durum genellikle kırılmalara ve kopmalara neden olmaktadır. Bu nedenlerden olta bedenlerinde dönme ve gamların engellenmesi amacıyla fırdöndü, halka ve köstek plakaları kullanılmaktadır.

1.4.1. Fırdöndü
Olta avcılığında teknik olarak en önemli konu, bedenin kullanılma anında gam yapmamasıdır. Bundan dolayı beden malzemeleri donatılmadan önce gamı alınır. Olta kullanılırken meydana gelebilecek gamları engellemek için uygun boyut ve modelde bir veya birkaç fırdöndü donatmak gerekmektedir. Fırdöndünün suya dayanıklı olması için çelik, pirinç, nikel ve alaşımlardan elde edilen sağlam metal malzemelerden yapılır. Fırdöndü, iğne-köstek, iki ayrı köstek veya köstek-beden arasında donatılmaktadır. İki ucu serbest hareket edebilen bu parça olta bölümlerinin aynı yönlerde dönme hareketine imkân sağladığından gam oluşmaz ve varsa bile mevcut olan gam avcılığı etkilemez.

Fırdöndü kullanılmadığı zaman meydana gelen dönme ve gamlar oltayı bozar ve av verimini düşürür. Kimi durumlarda olta bedeninin veya kösteğin bağlantı yerlerinden kopmasına neden olur Bunun dışında gamlı beden toplandığında dolaşmalar ve karışmalar söz konusu
olacağından olta takımı kullanılmaz hâle gelebilir. Değişik olta takımlarında kullanılan farklı model ve boyutlarda fırdöndü çeşitleri bulunur. Bunlar arasında düz (norm) fırdöndü ve klipsli fırdöndüler ilk sırayı alır. Daha az kullanılmakla beraber bilye yataklı ve torpil yapılı fırdöndü tipleri de vardır.

Fırdöndünün yapısı ve montaj şekli olta fonksiyonlarına ve karşılaşılacak yüklere uygun olmalıdır. Örneğin dip uzatma oltalarında düz (norm) fırdöndü kullanmak uygun olur. Sürükleme takımlarında klipsli fırdöndü, çalışma kolaylığı sağlar. Büyük ve hareketli balıklarda, torpil fırdöndü veya bilye yataklı fırdöndü kullanılmalıdır. Fırdöndünün modeli yanında büyüklüğünü de iyi seçmek gerekir.

Fırdöndü sınıflandırması olta iğnelerinde uygulanan yöntemle yapılır, l'den itibaren artan rakamlar küçük boyutları, 1/0 ve artan rakamlar büyük boyutları ifade eder. Klips adı verilen parçalar halka şeklindeki baş kısımdan fırdöndü halkasına sabit olarak takılır. Klipsin diğer ucu tırnak gövde içinde açılıp takılabilir yapı gösterir. Klips sınıflandırılmasında 0’dan başlayarak artan rakamlar boyut büyüklüğünün artışını gösterir. Fırdöndünün karşılaşılacak yüke göre seçilmesi avlanma emniyetini sağlamaktadır.

Üç başlı fırdöndü tipleri özellikle dip sürütme takımlarında kullanılır. Üç yöne serbest hareket sağlayan bu malzemeler yardımı ile olta, kurşun ve beden ayrı halkalara bağlanabilmekte ve serbest hareketler sağlamaktadır.

1.4.2. Halkalar
Olta balıkçılığında gamlanmayı önlemek amacıyle 2 tip halka kullanılır. Bunlar açık ve kapalı halkalardır. Halkalar genelde yaylı paslanmaz çelik, bakır ve pirinç malzemeden yapılır. Yemli oltalarda parlak çelik, yemsiz oltalarda bakır tercih edilmektedir. Kapalı halkalarda beden ve köstekler ayrı ayrı bağ yapılır.

Açık halkalar kullanış bakımından kolaylık sağlar. Açık halkalarda en önemli özellik yarık uçlarının çıkıntı yapmaması ve halka bedeni içinde gözlenmiş yapıda olmasıdır.

Açık halkalara sürükleme takımlarında ve dip sürütme takımlarında tekli fırdöndüler ayrı ayrı takılır.

1.4.3. Köstek Plakası (Omurga)
Küçük bir dikdörtgene benzer veya yamuk dörtgen şekilli, metal veya plastikten yapılmış bir plakadır. Bedene üst köşelerinden bağlanan bu plaka gama karşı çok etkilidir. Ana bedene bir kenarı tutturulur, diğer kenarı da kösteğe bağlanır. Kullanılan plaka düz olmalıdır. Su içindeki hareketi esnasında dik şekilde durmak suretiyle bedenin gamını önler. Plaka bağların ayrıca fırdöndü takılması bu parçaların etkinliğini artırır. Köstek plakası ,orta suda kullanılan hareketli sürükleme oltalarında gamlanmayı önlediği için büyük yarar sağlar ve avlanma verimliliğini artırır.


1.5. Batırıcı ve Ağırlık Kurşunları
Oltanın dibe batması, belli bir derinlikte durması veya belli bir kesimde yüzdürülmesini sağlamak amacı ile çeşitli batırıcılar (ağırlık) kullanılır. Batırıcıların suya dayanıklı ve ekonomik olması gerektiğinden geçmiş dönemlerde taş, cam ve benzeri malzemeler kullanılmakta iken günümüzde ise batıncıların yapımında kurşun kullanılmaktadır. Farklı olta yapılarına ve değişik avlama yöntemlerine bağımlı olarak birçok kurşun batırıcı tipi mevcuttur. Batırıcılar şekil yapıları ve ağırlıkları dikkate alınarak sınıflandırılır.

İskandil kurşunlar
Boncuk kurşun
Yaprak kurşun
Bakla ve torpil kurşunlar
Kıstırma


1.5.1. İskandil Kurşunlar
Balık vücudu ve torpil şeklinde kurşun veya kurşun çinko karışımı malzemeden yapılan batırıcılara iskandil adı verilir. Tek veya her iki ucunda delik taşıyan tipleri mevcuttur. Ağırlığı 25-500 g arasında değişir. İskandil kurşunları her tür dip oltasında, çapari takımlarında kullanılmaktadır.

1.5.2. Boncuk Kurşun
Ortası delikli küresel yapılı tiplere boncuk kurşun adı verilir. Kıyı uzatma ve yemli salma oltalarda köstek veya beden üzerine hareketli olacak şekilde takılır. Ağırlık 1-40 g arasında değişir. Boncuk kurşunların serbest takılmasının çeşitli yararları vardır. Olta ucundaki yemli iğne, balık tarafından alındığında kurşunun yaratacağı ağırlık geç algılanır. Oltanın dipte fazla gezmesini engeller ve dipte belirli bir alanda kaymasını sağlar.

1.5.3. Yaprak Kurşun
Düz plaka hâlinde 0.33-1 mm kalınlıkta batırıcı malzemelere yaprak kurşun adı verilir. Kullanılacak yere göre değişik en ve boyda kesilerek sarma suretiyle kullanılır. Oltalarda istenilen ağırlığa uygun en ve boyda kesilen parçalar beden, köstek veya ara beden üzerine dolama sarma yoluyla hareketsiz ağırlık olarak takılır.

1.5.4. Bakla veya Torpil Kurşun
Bakla veya zeytin çekirdeği şeklinde, ortası kanal delikli batırıcılara bakla kurşun adı verilir. Oltalarda kullanılanların ağırlıkları 3-50 g arasında değişir. Atıp çekme şeklinde kullanılan çapari oltalarında köstek üzerine takılır. Bazı kaşık oltalarında beden üzerine ağırlık olarak da takılabilmektedir. Bakla kurşunların büyük tipleri (33-250 g) ağların donatılmasında batırıcı olarak kullanılır.

1.5.5. Kıstırmalar
Küresel yapıda, ortası yarık ağırlık malzemelerine kıstırna adı verilir. Olta takımının dibe gönderilmesi orta suda belli kesimde tutulması veya akıntılı yerlerde oltanın fazla gezinmesini engellemek, istenilen yere daha kısa sürede ulaşmasını sağlamak amacı ile ek ağırlık takılır. Bu durumlarda kolay takılabilen kıstırma kurşunlarından yararlanılmaktadır. Kıstırmanın ağırlığı hiçbir zaman ana batırıcınm ağırlığını geçmez. Gerek iskandil, gerekse zoka esas ağırlığı oluşturur. Kıstırma kurşunları gerekli durumlarda yardımcı ağırlık görevi görür. Küresel kıstırmalar 0.7-40 g arasında değişen ağırlıklarda imal edilir.

1.6. Yüzdürücüler (Şamandıralar)
Yüzdürücü olarak kullanılan şamandıralar olta balıkçılığında önemli bir yer tutmaktadır.

Özellikle göl ve durgun sularda, az akıntılı akarsularda, sakin deniz koylarında ve sığ yerlerde yapılan olta avcılığında şamandıralar kullanılmaktadır. Su içinde belirli yüzdürme gücüne sahip olan bu araçlar esas olarak doğal ve yapay mantar, içi hava dolu plastik, polyester ve fiberglas malzeme, ağaç, şekillendirilmiş strafor ve poliüretan dolgu materyallerden yapılır. Yüzdürücü olarak görev yapan çeşitli şamandıra tipleri oltanın istenilen su kesiminde tutulmasını, yemli iğnenin balıklar tarafından görülebilecek şekilde askıda kalmasını, balık yakalandığında işaret vererek farkedilmesini ve salma oltalarda yerin belirlenmesini sağlar. Bu amaçlarla farklı şamandıra modelleri geliştirilmiştir.

Küresel (top) şamandıra
Dolgun şamandıra
Kalem şamandıra
Işıklı şamandıra


Küresel top şamandıralar top, balon ve yuvarlak çemberli yapıdadır. Sert plastik, polyester, fiberglas ve strafor malzemelerle yapılır. Genellikle işaret şamandırası olarak kullanılır. Dolgun şamandıralar armut, yumurta, silindir ve oval huni şekline sahiptir. Ağaç, mantar ve plastik malzemeden yapılır. Olta kanal deliği ve sıkıştırma çubuğu bulunur. Uzatma oltalarının orta suda dik vaziyette askıda tutulması amacı ile fırdöndü üzerinden bedene takılır.

Silindirik tipler dip paraketalarında iğnenin palasına takılarak yüzdürülmesini sağlar. Kalem şamandıralar genel olarak ince uzun bir yapı gösterir. Kalem sapı, torpil, sigara, değnek ve mekik şeklinde yapılan tipleri mevcuttur. Kalem şamandıralar alt ve üstte taşıdıkları sabit halkalar yardımı ile fırdöndü üzerinden olta bedenine takılır.

Genellikle torpil şeklindeki şamandıraların ortasına bir ışık çubuğu takılmak suretiyle gece balık avcılığı yapma imkânı sağlamaktadır.

Yüzdürücülerde en önemli konu dengenin iyi ayarlanmasıdır. Şamandıranın dengesi kıstırmalar yardımı ile ayarlanır. Balık yemi aldığında şamandra su yüzeyinde batıp çıkma hareketi yaparak avın yakalandığının işaretini verir. Bu olay avlanma verimini etkiler.

Bu durumlarda balık, yemi kusabilir veya yemi alarak olta iğnesini bırakır. Her iki durumda da avlanma verimi düşer. Su yüzeyinde kalan işaret mantarları ve şamandıraların yapısı, avlanılacak balığın türü ve avlanma şekline bağlı olarak farkı bağlantı yöntemleri gösterir.

Dip paraketa takımlarının yüzer köstekleri ucunda iğne palası ile köstek bağlantı yerine silindirik, içi delik ufak mantar yerleştirilir. Böylece yemli iğnenin otlu zeminlerde dipten yükselmesini sağlamaktadır. Salma oltalarda beden ucuna yuvarlak veya küt şekilli strafor veya mantar yüzdürücü bağlanarak yeri belirlenir ve işaret şamandırası olarak görev yapar.
T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ : DENİZCİLİK Ders Notlarından alıntıdır.

 

1.7. Olta Çeşitleri
Balıkçılık sektöründe değişik su ürünlerini avlamak amacı ile çok değişik olta takımları geliştirilmiştir. Kıyı, sahil ve açık denizde dip, pelajik ve yüzeyde av yapmaya yönelik olmak üzere, ortam şartları balık türü ve davranış biçimleri dikkate alınarak olta takımları hazırlanır ve uygun teknikle kullanılır. Oltalar 4 bölümde toplanmaktadır.

1.7.1. Hareketsiz (Durgun) Oltalar
Hareketsiz (durgun) oltalar, uygun şekilde yemlenmiş olta iğnesi veya iğne grubunu beden ve diğer malzemeler yardımı ile su ortamında istenilen bölgeye atmak, uzatmak veya sevketmek suretiyle, avlanan türün yemli oltayı yutarak yakalanmasını sağlamak ve uygun teknikle avı karaya veya tekneye almak olarak tanımlanır.

Bu takımlarda atıp, toplama işlemleri dışında olta, bulunduğu yerde durgun vaziyette kalır, hareket etmez. Yemli iğnelerin su ürünleri tarafından farkedilmesi, bulunması ve yutulması suretiyle avcılık yapılır. Bu nedenle durgun oltalarda en önemli konu olta takımının teknik donatım özellikleri yanında kullanılan yem çeşidinin av türüne uygunluğudur. İğne hareketsiz kaldığından balığın oltayla teması sadece kullanılan yemlerin tür, şekil ve kalitesine bağlıdır.

Yemli oltaların deniz, göl ve akarsular başta olmak üzere her çeşit su ortamında dip, orta su ve yüzeyde kullanılan tipleri mevcuttur. Bu grupta yer alan oltalar kamışlı olta, salma olta, uzatma ve bırakma akımları olarak da adlandırılabilir. Yapımında çeşitli iğneler yanında beden, fırdöndü, batırıcı, yüzdürücü, işaret şamandırası, kamış, teleskop ve makaralardan yararlanılmaktadır. Doğada mecut olan her çeşit su ürünlerini avlamaya yönelik olta tipleri geliştirilmiştir. Aynı türü avlamaya yönelik farklı olta türü de mevcuttur.

Hareketsiz yemli oltalar, amatör, sportif, profesyonel ve meslek balıkçılığı içinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Bu tür oltaların yapımında kullanılacak olan iğneler, beden ve diğer malzemeler avlanılması düşünülen tür, büyüklüğü (ağırlığı), davranışları ve avlanma yerine uygun olarak seçilmelidir.

Uzatma oltaları genelde doğal veya yapay yemli olarak kullanılmaktadır. Kullanılan yemler avlanacak türün istediği özellikleri taşımalıdır. Canlı yemlerin bütün olarak kullanılması yanında, çeşitli su ürünlerinin yaprak veya parça etleri kabukluların vücut kesimleri, bazı bataklık kurtları, yengeçler ve özellikle yavruları yem malzemesi olarak kullanılır.

Balıkçılık sektöründe araç ve malzeme üreten bazı firmalar tarafından çeşitli yapay yemler geliştirilmiş ve olla avcılığında yer almıştır. Uzatma oltalarında bir veya birden fazla iğne yer alabilmektedir.


Kıyı ve sığ su avcılığında beden ucuna tek iğne takılır.Kıstırma kurşunları ile gerekli ağırlık sağlanarak elden uzatma veya kamış (teleskop) yardımı ile fırlatma suretiyle avcılık yapılır.

Derin su avcılığında beden ucuna fırdöndü ve ara beden bağlanmaktadır. Ara beden üzerine köstekler yardımı ile 1-5 iğne bağlanır ve uç kısmına iskandil kurşunu takılarak yemlenir ve dibe indirilir.

Zoka takımları yemli oltalar arasında yer alan önemli av araçlarıdır. Zokalı oltalar ile
önemli ölçüde çipura, fangri, mercan, trança ve karagöz avcılığı yapıldığı bilinmektedir. Zoka oltası hazırlanırken zoka iğnesi, kıstırma kurşunu, fırdöndü ve misina beden kullanılır. Donatımda zoka iğnesi bir ara beden (misina) ile fırdöndüye bağlanır. İkinci bir, ara beden ve fırdöndü buna ilaveten takılabilir. Fırdöndü ile olta bedeni arasına kıstırma ipi ve zoka kurşunundan ağır olmamak üzere bir kıstırma kurşunu takılır. Olta bedeni (misina) avlanılacak derinliğe göre hazırlanıp eklenir.

Zoka oltalarının ikinci bir tipi, hırsızlı zoka oltasında iğne üzerine bir ara beden ile ikinci bir iğne donatılmıştır


1.7.2. Hareketli (Çeker) Oltalar
Bu grupta çapariler, kaşık, sırtı, seğirtme, çarpma ve sürütme oltaları yer alır. İğneler üzerinde canlı veya yapay yem kullanılabilir. Olta takımında hareket sağlanarak suda cazip görüntüler, pırıltılar oluşturularak özellikle pelajik balıkların iğnelere atlayarak takılması sağlanır.

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ : DENİZCİLİK Ders Notlarından alıntıdır.

 

Devamını en kısa zamanda yayınlayacağım arkadaşlar...

 

Sağol feritsolak,

Ferit Solak kimdir, nerelidir, kaç yaşındadır, acaba kendine bir profil oluşturmayı düşünmektemidir?

Hakan (Snowman) abi yakalamadan ben yazayım, imza ayarları lütfen

 

en kısa zamanda bi tanıtım yazısı yazıcam murat bey...

 

Teşekkür ederim Ferit,

İmza yakışıklı olmuş

 

Konu başlığının sabitlenmesini öneriyorum.

Teşekkür ederim, saygılarımla.

 

Kardeş eline sağlık.herkesin dağarcığında olması gereken genel bilgiler. Teşekkürler.

 

hepinize teşekkür ederim yakın zamanda konunun devamını ekleyeceğim...

 

ferit bey selamlar,

öncelikle paylaşımınız için teşekkür ederim, bir çoğumuz için faydalı bilgiler.

yanlız, bu konu size'mi aittir , yoksa alıntımıdır ?

eğer alıntı ise, alıntı yaptığınız kaynağı konunun altına eklermisiniz lütfen.

selam ve sevgilerimle....

 

ercan bey teşekürler haklısınız bunu belirtmem gerekirdi, T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MESLEKİ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ : DENİZCİLİK Ders Notlarından alıntıdır. kendim şuan okuyorum sizlerinde faydalanmasını istedim.

 

teşekkür ederim,

keyifli paylaşımlar...

 

Rica ederim ercan bey paylaşılmasında bir sakınca olmadığını belirtmek isterim aynen kitaptan alıntı yapıyorum : Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler internet üzerinden paylaşabilirler, hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında
satılamaz.

 

Çok güzel yararlı bir paylaşım.
Elleriniz dert görmesin.

Site yöneticisi arkadaşlara bir önerim var, aradaki tebrik mesajlarını çoklu alıntı ile en alta aktarıp, daha sonra aradan silerek -konunun tüm sayfalarının peş peşe getirilmesi bütünlük bakımından çok yararlı olacaktır.

 

Ferit paylaşmın için teşekkürler.Eline yüreğine sağlık.

 

Teşekkür ederiz, sayın modlarımız.

 

teşekkürler çok güzel bir paylaşım.

 

bilgiler için teşekkür ederim

 

resimlerin bir kısmı görünmuyor...ama güzel bir emek harcanmıs tesekkurler